Choroba Parkinsona - metody ćwiczeń(2), Parkinson
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Fizjoterapia
Fizjoterapia, mimo Ŝe nie moŜe wpłynąć na przebieg choroby, jest
niezbędna do zachowania przez chorego zdolności do normalnego
funkcjonowania w społeczeństwie. Ten element leczenia jest często za
niedbywany przez chorych, a przecieŜ choroba w istocie swojej pogarsza
sprawność ruchową i utrzymanie jak najdłuŜej ogólnej sprawności fizycz
nej. Nauka właściwych sposobów zachowania w róŜnych sytuacjach jest
tak samo waŜna jak leczenie farmakologiczne. NaleŜy zachęcać chorego,
w jego własnym interesie, do uczestniczenia we wszelkich formach Ŝycia
społecznego, czy to towarzyskiego, czy religijnego, czy wreszcie sporto
wego. WaŜna jest moŜliwie duŜa róŜnorodność zajęć, pod warunkiem, Ŝe
nie będą zbyt wyczerpujące. Im bardziej róŜnorodne będą przejawy ak
tywności danej osoby, tym większe szansę na skuteczność leczenia. Ale
jako absolutne minimum naleŜy przyjąć wykonywanie przez pacjenta gim
nastyki leczniczej w domu, tzn. ćwiczenie ruchów tułowia, ramion i dłoni,
wprawianie się we wstawaniu i chodzeniu, wykonywanie niezbędnych co
dziennych zajęć, a takŜe ćwiczenia głosu i wymowy.
Fizjoterapia nie tylko przynosi ulgę w niektórych dolegliwościach zwią
zanych z chorobą, ale teŜ zapobiega wtórnym deformacjom stawów, ich
usztywnieniu i unieruchomieniu. Rozpoczęta we wstępnym stadium cho
roby fizjoterapia moŜe w znacznej mierze opóźnić towarzyszące chorobie
wady postawy i upośledzenie ruchów, a w rezultacie odwlec inwalidztwo
na bardzo długi czas.
Zapobieganie postępującemu zniedołęŜnieniu zaleŜne jest zarówno od
moŜliwości chorego, jak i od jego motywacji. Fizjoterapia powinna więc za
cząć się jak najwcześniej i być stosowana regularnie jak tylko jest to moŜ
liwe. Bezcenną pomoc w tej formie leczenia stanowić moŜe rodzina chore
go jeśli zostanie odpowiednio poinstruowana.
Fizjoterapia oraz balneofizykalne metody leczenia są nieodłącznym
składnikiem leczenia choroby Parkinsona [53, 34].
Leczenie fizykalne i balneologiczne:
•
gimnastyka lecznicza
• zapobieganie usztywnieniom stawów:
kręgosłupa
obręczy kończyny górnej
biodra
• ćwiczenia automatycznych wzorców ruchowych
• wspomaganie rozpoczynania ruchów
• aktywacja regulacji postawy z zamiarem osiągnięcia określonego celu
• poprawa płynności ruchów oraz napędu poprzez zastosowanie sty
mulacji intero i eksteroreceptorów
• masaŜe
• okłady borowinowe
• pływanie
Ogólne cele fizjoterapii w chorobie Parkinsona
•
uniknięcie skutków unieruchomienia
• ograniczenie zmienności napięcia mięśniowego
• poprawa sprawności w zakresie dowolnych czynności ruchowych
siła
2
szybkość
czas reakcji
• poprawa jakości Ŝycia
• poprawa interakcji socjalnych (grupa)
• gimnastyka lecznicza w okresie „on"
• pokonywanie objawów przymroŜenia poprzez stosowanie bodźców
optycznych, akustycznych i ewentualnie dotykowych
• powtórna nauka czynności utraconych
• zastąpienie ruchów automatycznych przez ruchy dowolne (np. ćwiczenia
postawy)
Szczegółowe cele ćwiczeń fizycznych:
•
wzmocnienie mięśni odpowiedzialnych za prawidłową postawę ciała
(mięśnie grzbietu, brzucha pośladków i ud)
• zapobieganie przykurczom mięśni obręczy barkowej i mięśni zginaczy
stawów biodrowych
• zachowanie elastyczności kręgosłupa
• poprawa wentylacji płuc i zachowanie prawidłowej ruchomości klatki
piersiowej
poprawa perystaltyki jelit, co zapobiega zaparciem
ułatwienie zasypiania i uzyskanie głębszego i dłuŜszego snu
utrzymanie ogólnej sprawności fizycznej na jak najwyŜszym poziomie
poprawa samopoczucia psychicznego poprzez zwiększenie poczucia
pewności siebie
utrzymanie samodzielności w czynnościach codziennych na jak naj
wyŜszym poziomie.
Zasady wykonywania ćwiczeń:
warunkiem powodzenia rehabilitacji jest systematyczność i sumienność.
Ćwiczenia naleŜy wykonywać codziennie. Najlepiej wybierać taką porę
dnia, kiedy sprawność jest stosunkowo wysoka i samopoczucie dobre,
a więc w okresie optymalnego działania leków,
kaŜdy chory powinien mieć ćwiczenia dobrane dla siebie pod kątem
aktualnej sprawności i moŜliwości ruchowych, stopnia zaawansowania
choroby itd.,
ilość powtórzeń poszczególnych ćwiczeń od kilku do dwudziestu w
zaleŜności od indywidualnej tolerancji,
czas trwania ćwiczeń w zaleŜności od indywidualnych moŜliwości,
stopnia wytrenowania mięśni oraz ogónej kondycji powinien wynosić od
kilkunastu minut do 30 minut. Przy dobrym samopoczuciu moŜna
wykonywać gimnastykę 2 x dziennie,
ruchy powinny mieć charakter płynny i łagodny,
niektóre ćwiczenia wymagają pomocy drugiej osoby. Pomoc taka moŜe
być potrzebna np. wtedy, gdy ćwiczący ma trudności z zapoczątkowaniem
ruchu, samodzielnym uzyskaniem pełnego zakresu ruchu. Osoba
pomagająca nie powinna uŜywać nadmiernej siły:
niektóre ćwiczenia rozciągające przykurczone mięśnie mogą sprawiać
ból. Nie naleŜy się tym zraŜać, a wręcz przeciwnie trzeba mieć
świadomość, Ŝe właśnie te mięśnie są szczególnie zagroŜone, a po
przez regularne wykonywanie ćwiczeń doprowadzamy do zlikwido
wania przykurczu. W efekcie ból podczas wykonywania ćwiczeń z
czasem ustąpi,
ćwiczyć na twardym, nie uginającym się podłoŜu,
wygodny, nie krępujący ruchów strój.
Oprócz gimnastyki leczniczej wskazane są równieŜ inne formy aktywności
ruchowej. Szczególną wartość mają spacery na świeŜym powietrzu. Tempo
spaceru powinno być powolne, a dystans i czas spaceru nie powinny
powodować znacznego zmęczenia. Na duŜą uwagę zasługują spacery
wieczorne przed snem. Ułatwiają one zaśnięcie i sprawiają,
23
Ŝe sen jest głębszy i zdrowszy, co w tej chorobie ma szczególne znaczenie.
Jeśli pozwala na to ogólna sprawność, to wskazana jest równieŜ jazda na
rowerze zwykłym lub stacjonarnym. Zaleca się równieŜ ćwiczenia w ciepłej
wodzie oraz pływanie [50, 33].
W leczeniu usprawniającym chorych z chorobą Parkinsona zastosowanie
mają między innymi metoda Bobath dla dorosłych i metoda PNF [26].
Metoda Bobathów
Została ona opracowana specjalnie dla chorych z uszkodzeniem pierw
szego neuronu ruchowego (np. hemiplegia). W badaniach wstępnych ty
powych dla tej metody przeprowadzona jest analiza stanu aktualnego (ruch,
percepcja itd.) i powstałych anomalii, umoŜliwiająca wybór odpowiednich
metod terapeutycznych. Leczenie opiera się na wstrzymywaniu
nienormalnych odruchów oraz na ponownej nauce normalnych, np. przez
ich utorowanie. Spowodowane przez zaburzenie układu nerwowego roz
regulowanie napięcia mięśniowego powinno być korygowane przez aktywną
zmianę patologicznych wzorców ruchowych.
Poprawa koordynacji przebiegu ruchu następuje dzięki:
• poprawie regulacji napięcia
• wspieraniu percepcji
• zapobieganiu nieprawidłowym wzorcom ruchowym
• utorowaniu fizjologicznych wzorców ruchowych.
Metoda PNF
Metoda ta prowadzi do utorowania ruchów przez funkcjonalną jedność
nerwów i mięśni. Utorowanie daje się stymulować przez:
A.
Eksteroreceptywne bodźce
(przez skórę, oczy, słuch)
• stymulacja dotykowa przez kontakt manualny na skórze przy stosowaniu
chwytu lumbrikalnego
• stymulacja wizualna przez kontakt wzrokowy z terapeutą z ćwiczącymi
częściami ciała
• stymulacja werbalna przez polecenie przygotowujące (dokładny opis
ruchów) i polecenie wykonania (krótki ścisły opis)
B.
Proprioreceptywne bodźce (przez
układ ruchu)
• rozciąganie: wywołać odruchy przez rozciąganie i krótkotrwałe nad
mierne rozciągnięcie grupy mięśni. Zapoczątkuje to ruchy w stawie i
napięcie ćwiczonej grupy mięśni
24
• stymulacja stawu przez pociąganie i przybliŜanie (nacisk). Podczas pociągania rozciągamy
powierzchnie stawów biorących udział w ruchu. Natomiast podczas przybliŜenia dokonuje się
ściskania powierzchni tworzących dany staw.
Celem metody PNF jest:
koordynacja fizjologicznych przebiegów ruchów,
wyeliminowanie patologicznych wzorców ruchu,
normalizacja napięcia mięśniowego,
wzmocnienie mięśni osłabionych,
rozciąganie mięśni przykurczonych.
Nieodzownym elementem leczenia jest systematycznie prowadzona rehabilitacja ruchowa.
Muzykoterapia
Muzykoterapia jest jedną z form rehabilitacji ruchowej. Taniec obejmuje muzykę, rytm, ruchy
seryjne, znajomość swojej osobowości, powiązania między ciałem i przestrzenią oraz zdolność
współpracy z innymi. Dlatego taniec moŜe działać efektywniej w łagodzeniu objawów
parkinsonizmu takich jak dyskinezja, sztywność, a nawet drŜenie, niŜ inne konwencjonalne
metody. Program treningowy, wykorzystujący nagrania dźwiękowe z rytmiczną muzyką,
zwiększa szybkość chodu i długość kroków oraz zmienia wzorce elektromiograficzne z mięśnia
piszczelowego przedniego i obszernego bocznego. Taniec pozwala czuć się normalnym, pomaga
zapomnieć o chorobie, podczas gdy w tym samym czasie polepsza się ich stan fizyczny i
psychiczny [52].
Terapia zajęciowa
Głównym celem terapii zajęciowej jest wyuczenie chorego czynności Ŝycia codziennego, związanych
z samoobsługą i higieną osobistą.
Domowe zadania zalecane do ćwiczenia kończyn górnych:
• zapinanie guzików o róŜnych rozmiarach i kształtach,
• pisanie odręczne (np. krzyŜówki, pisanie na papierze w linie, podpisywanie się, wypełnianie
zadanych kształtów),
•sięganie, chwytanie i picie z kubków o róŜnej wielkości, kształcie i cięŜarze (np. chińskie filiŜanki,
kubki na kawę, kubki polistyrenowe) co pozwala na zastosowanie chwytów o róŜnej sile,
• przelewanie wody z jednego kubka do drugiego (trudne przy znacznej bradykinezji),
2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]