Chrzescijanstwo a judaizm - Adolf Kliszewicz, Kliszewicz Adolf
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Adolf Kliszewicz, „Przełom współczesny, jako przełom światopoglądu”, (fragment), [za:] Przegląd Powszechny, Tom 204, Listopad 1934, str. 8-9
Chrześcijaństwo a judaizm
Chrześcijaństwo historyczne powstało na pniu judaizmu, było ono jednak światopoglądem z gruntu pluralistycznym w przeciwieństwie do światopoglądu judaistycznego. Bo judaizmowi obcą właściwie była zupełnie pluralistyczna idea, wartości odrębnej jednostki ludzkiej, idea osobowości w ogóle. Odnajdujemy tu wprawdzie przymierze Izraela z Bogiem, osobową niejako umowę między Jehową, a wybranym ludem, ale Izrael wzięty tu jest jako całość, pojedynczy izraelita nie ważył tu prawie nic. Podstawowa idea judaizmu to mandat dany przez Jehowę Izraelowi do panowania nad światem. Bóg stworzył ziemię i oddał ją na usługi synom Adama, lecz prawdziwymi synami są tylko izraelici, przy tym, wzięci jako całość. Niema właściwie w judaizmie zupełnie pluralizmu, istnieje tu tylko Jehowa i naród wybrany, reszta zaś ludów świata i w ogóle jednostka, jako taka, nie posiadają osobowości i powołani są do służenia Izraelowi. Stąd ekskluzywność żydowska, przejawiająca się już od początków istnienia tego narodu, stąd ciężka walka, jaką musiał prowadzić sam Boski Zbawiciel z tym narodem twardego karku, który nie był wprost w stanie zrozumieć wielkiej pluralistycznej idei chrześcijańskiej, idei bezwzględnej wartości jednostki ludzkiej i równouprawnienia wszystkich narodów świata, stąd też faktyczna niemożliwość pogodzenia się judaizmu z chrześcijaństwem.
To, co odnajdujemy wielkiego w judaizmie w ogóle, a w Starym Testamencie w szczególe, co wszystko jest z ducha wybrańców bożych, proroków, to jest przeczucie pluralizmu chrześcijańskiego, prawdziwy zaś duch judaizmu, to duch monizmu praktycznego z Talmudu, to duch ekskluzywności i skostniałości. Dlatego też chrześcijaństwo, chociaż wyrosłe na pniu judaizmu, okazało się dostępniejszym narodom pogańskim, które w swym światopoglądzie skłaniały się do pluralistycznego ujęcia bytu, i dlatego też kultura grecko-rzymska, jaka powstała w pluralistycznym okresie dziejów antycznego Zachodu, mogła stać się podstawą dalszego rozwoju kultury chrześcijańskiej.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]